Jules et Jim
François Truffaut - 1961

Henri Serre (Jim), Oskar Werner (Jules) en Jeanne Moreau (Cathérine)

Parijs 1912. Jules, een Duitser, Jim een Fransman, twee schrijvers tussen wie een hechte vriendschap ontstaat. Ze hebben samen een gemeenschappelijke interesse, namelijk. literatuur, kunst en vrouwen. Teruggekeerd uit Griekenland, alwaar ze een beeld van een vrouw met een betoverende lach bestuderen, komen ze terug in Frankrijk, waar ze Catherine ontmoeten, die eenzelfde lach op haar gezicht heeft. Beide jongens worden verliefd op haar, maar Jules besluit met haar te trouwen. Even later verliezen de drie elkaar uit het oog vanwege de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog. Na de oorlog herenigen Jules en Catherine zich, en samen met hun dochter Sabine leven ze in een chalet in Duitsland. Daar nodigen ze Jim uit om een tijdje te logeren. Hij ziet dat Jules en Catherine uit elkaar groeien en dat hun huwelijk niet echt goed is. Zijn oude liefde voor haar bloeit weer in hem op. 

Wereldwijd erkend als een “masterpiece” en waarschijnlijke de meest populaire film uit de Franse “New Wave”-films uit de beginjaren 60 is de film “Jules et Jim” van François Truffaut. Het is zijn meesterlijke ode aan liefde en vriendschap. De film is gebaseerd op een roman van Henri-Pierre Roché, en beschrijft een 30 jaar lange relatie tussen 2 vrienden, Jules en Jim, en hun gedeelde liefde Catherine. 

In 1961 was het een gewaagde film. Het stelde de toenmalige normen over relaties aan de orde en gaf een alternatieve kijk op menselijke omgangsvormen. Dat liefde en vriendschap kunnen verenigen is de meest diepgaande conclusie van de film, hoewel de spanning en de problemen die hiermee gepaard gaan met verbazingwekkende openheid worden getoond. 

De persoon Catherine moet ook zeer gewaagd zijn geweest. Hoewel ze zowel qua karakter als qua uiterlijk zeer aantrekkelijk is, is ze ook opvliegerig en gevaarlijk onvoorspelbaar. Wanneer bijvoorbeeld Jules en Jim haar wegsturen bij een discussie over Strindberg, gooit ze zichzelf in de rivier de Seine. Als Jim haar verteld dat hij een andere vrouw gaat trouwen dreigt ze hem neer te schieten. Ze verdwijnt zelfs met een andere man, na de geboorte van haar dochter Sabine.

Catherine is een volkomen vrije vrouw, een extreem voorbeeld van de moderne vrouw die vecht voor gelijkheid tussen man en vrouw. Vechtend voor deze idealen zoekt ze liefde en geborgenheid, en hoopt dat te vinden in Jules. Helaas kan hij haar avontuurlijke passie niet bevredigen. Ze kunnen zich niet meer met elkaar verzoenen, en op het eind vernietigt ze alles, zelf de mooie vriendschap tussen Jules en Jim, de oorspronkelijke bron van haar geborgenheid.

Het verhaal is werkelijk prachtig verfilmd, en is Truffauts mooiste werk. De speelsheid van de drie hoofdpersonen komt terug in de manier waarop is gefilmd en gemonteerd. De film is vergeven van kenmerken van andere “New Wave”-films producenten: freeze-frames, jump-cuts, en panorama-beelden, met soms duizeligmakende effecten. 

Deels uit noodzaak, om de film niet te lang te maken, monteerde Truffaut zeer strak, wat de eerste helft van de film heel snel en vermakelijk maakt. Het tempo daalt als we in de tweede helft getuigen worden van de driehoeksverhouding. Dan pas blijkt de ware filmmaker Truffaut, die de acteurs prachtige scenes laat spelen, waarin ze zich in eindeloze menselijke dilemma´s bevinden. 

Raould Coutard's prachtige beelden zijn vergezeld van de even prachtige soundtrack van Georges Delerue (een veel gevraagd persoon uit die tijd). Zowel de beelden als de muziek tonen de subtiele veranderingen in stemming op een verbluffende wijze.

Jeanne Moreau speelt de persoon Catherine werkelijk verbluffend. De rol is op haar lijf geschreven. Het toont de bijzonder mix van zowel de sterke, onafhankelijkheid, als de kinderlijke kwetsbaarheid, wat ze perfect neerzet. Als impulsieve femme fatale is ze geheel betoverend, maar de scenes waarin ze emotioneel onzeker is, zijn het meest schrijnend en innemend. Ze zingt Cyrus Bazziak’s “Le Tourbillon de la vie” alsof het haar levenslied is. Overigens speelt Bazziak zelf ook een rol in de film, als haar derde minnaar, Albert

Jules en Jim worden gespeeld door de respectievelijk gevierde Oostenrijkse toneelspeleer Oskar Werner, en de Franse acteur Henri Serre. Beide zijn die tijd  relatief onbekend. Truffaut was onder de indruk van Werners rol in Max Ophül’s film Lola Montès, en zou hem later een hoofdrol geven in zijn film Fahrenheit 45. Voor Serre koos hij vanwege zijn verbluffende gelijkenis op Henri-Pierre Roché, de schrijver van de roman waarop de film gebaseerd is. Ook hij is lang, slank en heeft een sonore stem.

Nadat Truffauts vorige film, Tirez sur le pianiste, geflopt was, was hij gedwongen met een laag budget deze film te maken. Hij draaide dan ook bij vrienden thuis enkele binnen-scenes. Hij was vastbesloten dat dit een succesfilm moest worden. Zonder succes werd het filmen in de toekomst wel erg moeilijk. Hiervoor paste hij de film aan op de smaak van het grote publiek, waarin hij zijn tijdgenoten deed verbazen. Die tactiek wierp zijn vruchten af. Het succes overtrof zelfs Truffauts eigen verwachtingen.

Ondanks een oorspronkelijke boycot in Italië en een “boven de 18”-status in Frankrijk, werd de film een groot succes in Europa en de Verenigde Staten. Het ontketende zelf een ware rage in “Jules et Jim”-artikelen, zoals petjes, T-shirts etc. Het bezorgde Truffaut niet alleen een hoog aanzien in de filmwereld, maar hij werd ook een internationale ster.

Vandaag geldt de film als hèt voorbeeld van de Franse “New Wave”-film. Het is een film die het publiek ook vandaag de dag nog onmogelijk onberoerd laat. Het is een unieke film over het leven, met al zijn ups en downs.